In de zomer van 2012 exposeerde ik samen met Martijn Engelbregt bij Heden in Den Haag. Uitgangspunt voor de expositie was het openbaar maken van onze archieven. Bij Martijn ging dat om zijn volledige archief, bij mij om mijn foto– en ideeënverzamelingen. Als titel voor de expositie bedachten we de naam Niets is genoeg. De tekst en de vormgeving hiervan kregen een tweede leven tijdens een project van Martijn voor Utopisch Nest in Leiden.

De bovenstaande foto (door Thomas van der Vlis) is gemaakt voor een serie (Ouverture) die in De Volkskrant verscheen in de weken voor heropening van het Stedelijk Museum. Ook is er op een wikipedia een afbeelding van terug te vinden, bij de uitleg van de betekenis van het materialisme als levenshouding.

Heden / Utopisch Nest | 2012 | affiche | ism. Martijn Engelbregt

Voor De eenzame weg of de egoïsten liet ik me aanvankelijk inspireren door de Wiener Werkstätte. Ik gebruikte de decoratieve lijnen die de typografie en illustraties van deze beweging kenmerken, om de tekst op het affiche een plek te geven. Daarna veranderde ik deze in een trap. Het is bij schetsen gebleven. In overleg met ’t Barre Land heb ik hierna een ander ontwerp gemaakt.

’t Barre Land | 2011 | affiche (niet uitgevoerd)

In het kader van Utrecht Manifest werd ik in 2007 door het CBKU gevraagd om twee posters te ontwerpen, geïnspireerd op Isotype van Gerd Arntz. Andere deelnemers aan het project waren Harmen de Hoop en TwoThings. De zes ontwerpen zijn op MUPI-formaat over de stad verspreid en daarna gezeefdrukt op een kleiner formaat als grafiekmap aangeboden.

Wat mij fascineert aan Arntz is dat zijn vriendelijke en sociale idee om een universele beeldtaal te ontwikkelen, ontstaat gedurende de opkomst van de industriële massaproductie. De moderne tijd kenmerkt zich door het statistiseren van de samenleving. Dat doet de staat en dat doet de markt. De merkwaardige paradox die zich voordoet is dat het individu centraal komt te staan, maar dat dat alleen mogelijk is door deze zijn specifieke eigenschappen te ontnemen. De staat en de markt kennen alleen schijnindividuen.

Voor de ontwerpen heb ik me gebaseerd op twee aspecten van het bovenstaande verhaal, consumptie en individualiteit. Ik heb dat gedaan aan de hand van de vaak dubbelzinnige uitdrukkingen die met Out of beginnen. Als titel heb ik bewust een cliché gebruikt, maar zodanig dat door de verschillende lidwoorden een betekenisverschil ontstaat. Het affiche Out of the box is gemaakt voor een plek aan het begin van de Kanaalstraat in de wijk Lombok, het andere affiche hing op het Oudkerkhof, de duurste winkelstraat in Utrecht.

CBKU | 2007 | affiche

Voor Verhalen van Noord, een gezamenlijk project van Hotel van Hassel en SLAA, hebben Thijs de Boer, Gerard van Emmerik, Rob van Essen, Rob de Graaf, Sanneke van Hassel, Anton Valens, Maartje Wortel en Antonije Nino Zalica een verhaal geschreven dat zich afspeelt in Amsterdam-Noord. De verhalen werden op zondag 3 juli 2011 voorgelezen in de Tolhuistuin.

Voor de begeleidende uitgave en het publiciteitsmateriaal heb ik het ontwerp gemaakt. Ik begon met de ring van Amsterdam, waarin ik een gekantelde contour van een hoofd zag. De straten van Amsterdam-Noord heb ik daarna als hersenen ingetekend.

Hotel van Hassel / SLAA | 2011 | affiche / publicatie

Voor een symposium dat werd georganiseerd ter gelegenheid van het afscheid van Willem Henri Lucas, tot en met 2002 hoofd van de afdeling Grafisch Ontwerp van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, heb ik samen met collega-docent Klaas van der Veen een viertal uitnodigingen en affiches ontworpen waarbij we de initialen van de naam van Willem Henri telkens van een andere gezichtsuitdrukking voorzagen. Van de vier ontwerpen is het droevige gezicht veruit het mooiste.

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht | 2002 | affiche

Tijdens het curatorschap van Simon Dove was Springdance een tweejaarlijks festival. In de tussenliggende jaren werden Previews georganiseerd waarin het experiment en de samenwerking tussen dansmakers uit verschillende landen centraal stonden.

De editie van 2006 concentreerde zich op de overeenkomsten en de verschillen tussen de praktische omstandigheden waarin makers uit de Verenigde Staten, Rusland en Nederland aan hun voorstellingen werken. In Nederland domineerde op dat moment het subsidiestelsel, in de Verenigde Staten wordt met sponsors gewerkt en in Rusland ontbreekt enige vorm van financiering.

Samen met Kummer & Herrman, met wie ik onder de naam Newfoundland voor Springdance heb gewerkt, heb ik voorgesteld om in de talen van de deelnemers de tekst links/rechts voor het publiciteitsmateriaal te gebruiken, niet alleen verwijzend naar de financieringsmodellen en het bewegen van de dansers, maar ook naar de geopolitieke oorsprong van de verschillende situaties waarin wordt gewerkt en de herinnering aan het militaire die daarin doormarcheert.

Het affiche is in 2006 genomineerd voor de Theaterafficheprijs.

Springdance | 2006 | affiche

Met gastregisseur Jan Ritsema maakte ’t Barre Land in 2001 een bewerking van Hamlet waarin niet het verhaal, maar de tekst centraal staat. De rollen werden losgekoppeld van de acteurs. Iedere acteur nam ieder personage voor z’n rekening. Op de bewerking werd wisselend gereageerd omdat er heel veel van het concentratievermogen van het publiek werd gevraagd.

Net zoals er duizenden bewerkingen van Hamlet zijn gemaakt, bestaan er duizenden affiches die de voorstelling aankondigen. Dat gegeven heb ik als belangrijkste opdracht opgevat voor het maken van een ontwerp. Na heel veel probeersels heb ik voorgesteld om een apostrof voor de t van Hamlet te plaatsen en alle andere informatie achterwege te laten. Hamlet werd Hamle’t.

Na afloop van de tournee werden de overgebleven affiches gebruikt om de keukenramen van de Snijzaal, tot begin 2013 de werkruimte van ’t Barre Land, te verduisteren.

’t Barre Land | 2001 | affiche

In 2010 en 2011 heeft ’t Barre Land een serie voorstellingen gemaakt op basis van Het leven een gebruiksaanwijzing van George Perec. Tijdens de eerste edities (Ed. 2 & 3 – Krabsalade Dinteville of raadselachtiger Salade Dinteville), gespeeld in de Snijzaal, kon ik niet aanwezig zijn. Ik was een paar dagen in Parijs. Naar aanleiding hiervan ontstond het idee om tijdens de voorstelling te bellen, zodat ik verslag kon doen vanuit de stad.

Voor de voorstellingen die een paar weken later in Frascati speelden (ed. 4, 5, 6, 7 – de eigendommelijke ruimte), is dit idee uitgebreid door vanaf het toneel met verschillende mensen te bellen. Ik heb tijdens deze telefoongesprekken onder andere verteld over de manier waarop loofbomen in natuurgidsen worden afgebeeld, half kaal en half in blad, zodat ze zowel in de winter als in de zomer herkend kunnen worden.

De foto’s die ik tijdens mijn vakantie in Parijs heb gemaakt, zijn voor de speeldagen in Frascati als decor- en publiciteitsmateriaal gebruikt.

’t Barre Land | 2010 | affiche

Om tot uitdrukking te brengen hoe ik als kind de wereld ervoer, vanuit het midden, maar heel ver weg van het toneel, heb ik in 2008 voor een project van de Hong Kong Design Week een wereldkaart getekend waaraan een logaritmische projectie ten grondslag ligt. Het midden van de cirkel is de Paulus Potterstraat in Alphen aan den Rijn, de plek waar ik geboren ben. De veren representeren steden en andere belangrijke plaatsen. De titel is ontleend aan een uitdrukking die in het Engels wordt gebruikt om aan te geven wat de kortste afstand tussen twee punten op de wereldbol is.

Hong Kong Design Week | 2008 | affiche

Onder de naam Newfoundland vormde ik tussen 2000 en 2006 een gelegenheidscollectief met ontwerpbureau Kummer & Herrman. De samenwerking betrof in hoofdzaak het ontwerp van de huisstijl- en publiciteitsuitingen van Springdance, het huidige SPRING Performing Arts Festival. Vanaf het eerste moment hebben we geprobeerd te zoeken naar een inhoudelijke parallel met de kritische en experimentele programmering van Simon Dove.

Voor het festival van 2005 hebben we onderzoek gedaan naar bloemvormen. De resultaten hiervan hebben we gebruikt voor de affiches, brochures, geveldoeken en andere uitingen.

Het affiche is in 2005 genomineerd voor de Theaterafficheprijs.

Springdance | 2005 | affiche

‘Ongecensureerde gedachten, erotische associaties en theatrale doodswensen van twee jonge mensen in een overspannen toestand.’

Zo omschrijft ’t Barre Land de gecombineerde bewerking van Luitenant Gustl en Fräulein Else van Arthur Schnitzler.

‘Geheimzinnige zelfmoord van een jongedame uit de Weense kringen. Slechts gekleed in een zwarte avondmantel werd het mooie meisje dood aangetroffen op een ontoegankelijke plek op de Cimone delle Pala… Maar misschien vinden ze me niet… Of pas volgend jaar. Of nog later. Vergaan. Als skelet..’ (Juffrouw Else, 1924)

Voor het ontwerp heb ik ongeveer duizend schetsjes en krabbeltjes ingescand. Het hele affiche, inclusief de tekst, is hieruit opgebouwd. Klik hier voor een grote afbeelding.

Lt. Gustl – mej. Else is in 2008 genomineerd voor de Theaterafficheprijs

’t Barre Land | 2008 | affiche

Op 13 november 2011 werd in het gemeentehuis van een Utrecht een kunstveiling gehouden ten behoeve van de slachtoffers van de tsunami in Japan. De specifieke betrokkenheid met dit land is in 2007 ontstaan door een uitwisselingsproject (Re-identification) waaraan zowel Utrechtse als Japanse kunstenaars deelnamen.

Op het affiche en in de folder heb ik de Coleoptera gebruikt, een lettertype dat ik eerder in 2011 heb ontworpen.

H-art voor Japan | 2011

In het kader van 400 jaar Japans-Nederlandse betrekkingen werd in 2009 in de Keizer Karel Galerie in Amstelveen (een viaduct aan de Keizer karelweg) een expositie onder de titel De Zee georganiseerd. Zes japanse ontwerpers kregen de opdracht om een affiche te maken op basis van een Nederlands gedicht, zes Nederlandse ontwerpers werd gevraagd hetzelfde te doen met een Japans gedicht. Ik heb voor deze opdracht met een tekst van Okamoto Kanoko gewerkt. Op het affiche wordt het gedicht om en om in het Nederlands en het Japans herhaald.

Naar de zee, naar de zee
dacht ik alleen maar
maar nu ik er ben
vind ik er niets
alleen de zee
die zich eindeloos uitrekt

K2G / Gemeente Amstelveen | 2009

In 1993 ben ik samen met Pepijn Zurburg als vrijwilliger op de publiciteitsafdeling van Theater Kikker gaan werken. Omdat we een heel klein budget hadden, drukten we zelf de affiches die we voor de concerten ontwierpen. Dit gebeurde in het Grafisch Atelier (GAU) op de Plompetorengracht. Later leerde ik deze plek opnieuw kennen, toen het CBKU, waarvoor ik 2006 een huisstijl heb gemaakt, naar Utrecht verhuisde en met het het GAU fuseerde. Door de bezuinigingen van de afgelopen jaren, is het CBKU in 2012 gesloten. De ruimte, inclusief de werkplaats, is overgenomen door Kapitaal, ondanks de droevige omstandigheden, het best denkbare alternatief.

Theater Kikker | 1995

’t Barre Land schrijft over deze voorstelling: ‘In de coulissen van Shakespeare’s Hamlet voltrekt zich een acteursnachtmerrie. Rosencrantz en Guildenstern wachten op een aanwijzing in een drama waarvan iedereen de plot kent behalve zijzelf. Ze komen oog in oog met de grenzen van de waarschijnlijkheid; de oude toneelspeler die zijn rol kent in deze theatermachine; de onmogelijkheid om in hoofd- of bijrollen te denken als het om het werkelijke leven gaat. Kop of munt. (…) Auteur Tom Stoppard werd, na de première van dit goochelstuk op het Edinburgh Festival, op slag beroemd. Hij werd zowel vergeleken met absurdisten als Beckett, Pirandello en Pinter, als beschuldigd van literaire piraterij.’

In de herfst van 2008 was ik een korte periode in Berlijn om onderzoek te doen voor een bijdrage van Gorilla aan het project B.A.S. van Kirsten Algera en Kummer & Herrman. Ik heb daarvoor foto’s gemaakt van de stickers, briefjes en posters op de muren, lantaarnpalen en bomen in de stad. Op het affiche is een detail van één van deze foto’s gebruikt. Ik ontdekte twee figuren (soldaten) die uit een mist van letters, verf en papierresten tevoorschijn komen. Rosencrantz en Guildenstern.

’t Barre Land | 2010

‘Je kan immers alles begrijpen en alles inzien, alle onmogelijkheden en stenen muren, en je toch met geen enkele muur willen verzoenen, omdat het je tegen de borst stuit om het domweg te moeten aanvaarden. En als je dan logisch nadenkt kom je er onvermijdelijk achter dat het op een of andere manier je eigen schuld is. Die muur staat daar voornamelijk omdat jij hem zo ziet.’ (Dostojevski, Aantekeningen uit het ondergrondse).

Mauerschau is het Duitse woord voor teichoscopie (ook wel bodebericht), een techniek waarbij de acteur vanaf een hoog punt verslag doet van een voorstelling die moeilijk of niet op het toneel is uit te voeren en daarom als suggestie wordt gebracht.

Onder de titel Mauerschau bracht ’t Barre Land van 29 juni t/m 2 juli 2005 de mooiste oude en nieuwe voorstellingen in de grote zaal van de Stadsschouwburg Utrecht. Mauerschau is daarmee de opvolger van Unreal City dat in 2001 plaatsvond op dezelfde locatie.

In tegenstelling tot een affiche voor een enkele voorstelling, waarvoor je je als ontwerper op de inhoud van het stuk kan baseren, moest in dit geval naar een abstractere oplossing worden gezocht. Ik heb daarvoor de letters die ik voor de bundel Underperformer heb ontworpen als basis genomen.

Voor dit affiche heb ik in 2005 de Theaterafficheprijs ontvangen.

’t Barre Land | 2005

Onder de titel de woorden de dingen speelt ’t Barre Land eind 2009 vier avonden in Frascati. Op de flyer wordt de voorstelling ‘een nieuwe verzameling gezichtsverwarringen’ genoemd. Aanleiding voor het project is het boek Les Mots et les Choses: Une archéologie des sciences humaines van Michel Foucault.

Tijdens het ontwerpproces duurde het even voordat ik begreep hoe ik het werk van René Magritte kon gebruiken. Dat gebeurde toen ik in mijn hoofd de pijp eerst spiegelde en daarna een kwartslag draaide. Aanvankelijk zag ik een apostrof, later werd dit een (dubbel) aanhalingsteken.

’t Barre Land | 2009

’t Barre Land maakt regelmatig een voorstelling waarvan de titel is ontleend aan een dichtregel uit The Waste Land (1922) van T.S. Eliot. Deze voorstellingen zijn assemblages, samengesteld uit allerlei gebruikt en ongebruikt materiaal. Eerder werden gemaakt: Unreal City (2005), April is the cruellest month (2007) en I think we are in Rats’ Alley (2009).

T.S. Elliot parafraseert een aantal tekstregels uit That Shakesperian rag, een lied dat in 1912 verschijnt. Het koor zingt: That Shakesperian Rag– / Most intelligent, very elegant. In The Waste Land klinkt dit als volgt:
O O O O that Shakespeherian Rag– / It’s so elegant / So intelligent.

’t Barre Land | 2011

Sinds 2003 organiseert Theater Kikker in de schoolvakanties een klein jeugdtheaterfestival. Dit gebeurt in samenwerking met de Stadsschouwburg Utrecht en een aantal theaters in de provincie. Het ontwerp is tot stand gekomen met het oog op een snelle en goede herkenbaarheid en een sfeer die aansluit op de programmering.

Het affiche Herfststukjes uit 2005 (met eekhoorn) is in 2006 genomineerd voor de Theaterafficheprijs.

Theater Kikker | 2003-2013

Naast de enscèneringen van stukken uit het toneelrepertoire maakt ’t Barre Land al jaren voorstellingen die zijn samengesteld uit allerlei fragmenten, ideeen, situatieschetsen en acts.
 Deze serie is geïnspireerd op de Sudelbücher (Kladboeken) van Georg Christoph Lichtenberg; een onnavolgbare hoeveelheid briljant geformuleerde invallen, observaties en overpeinzingen die hij opgeschreven heeft tussen 1765 en 1799.

’t Barre Land | 2012